Wat is de GACS-wetgeving precies en waarom wordt het verplicht?

GACS staat voor gebouwautomatiserings- en controlesysteem. De verplichting vloeit voort uit de Europese EPBD-richtlijn (Energy Performance of Buildings Directive), die is bedoeld om het energieverbruik van gebouwen te verlagen. In Nederland wordt deze richtlijn vertaald naar de nationale wetgeving door middel van GACS. 

Vanaf 2026 moeten alle niet-residiëntele gebouwen met een verwarmings- of koelsysteem van meer dan 290kW over een GACS beschikken dat voldoet aan de technische eisen. Vanaf 2029 zal deze grens worden verlaagd naar 70kW. Deze wetgeving is relevant voor onder andere:

• Kantoren
• Openbare gebouwen
• Scholen en zorginstellingen
• HOtels, horeca en sportfaciliteiten
• Magazijnen en fabrieken

De verplichting geldt zowel voor nieuwbouw als voor ingrijpende innovaties. 

Waarom de GACS-verplichting?

Ongeveer 70% van de klimaatinstallaties in gebouwen in Nederland is niet goed afgesteld. Dit zorgt voor een energieverbruik dat gemiddeld 25-30% hoger is dan verwacht. De implementatie van GACS zorgt ervoor dat het energieverbruik verlaagd wordt. 

Een goed werkend GACS zorgt voor een continu inzicht in energieverbruik, automatische bijsturing van rendementsverlies, slim beheer van comfort en klimaat en is een vervanging voor dure periodieke keuringen. Door het inzetten van GACS wordt energieverbruik structureel verlaagd en blijven gebouwen voldoen aan de meest recente regelgeving op het gebied van duurzaamheid.

De vier GACS-klassen uitgelegd (A t/m D)

Om te bepalen of je gebouw voldoet aan de wettelijke eisen wordt gewerkt met een klassensysteem dat is vastgelegd in de norm NEN-EN-ISO 52120. Deze classificatie maakt inzichtelijk hoe ver een gebouw is in termen van automatisering en energiemanagement. Hieronder leggen we ze uit.

GACS klasse A: Maximaal geïntegreerd en energie-efficiënt

Klasse A vertegenwoordigt het hoogste niveau van gebouwbeheer. Deze systemen zijn volledig geïntegreerd en functioneren autonoom. Denk hierbij aan systemen die real-time relevante data (bijvoorbeeld HVAC, verlichting, zonwering en ventilatie) verzamelen en analyseren.

Wanneer er afwijkingen van het optimale energieniveau ontstaan, grijpt het systeem zelfstandig in. Op deze manier wordt er aan de hoogste vorm van duurzaamheid gewerkt. 

GACS klasse B: Geavanceerd energiebeheer

Klasse B is het vereiste niveau voor energiemanagement volgens de GACS-verplichting. De systemen op dit niveau doen continu metingen van het energieverbruik en geven alarmmeldingen wanneer er wordt afgeweken van de optimale instellingen. 

De data die hiervoor wordt verzameld wordt weergegeven in een dashboard waarbij huurders direct inzage hebben in het energieverbruik. Ten opzichte van klasse A ontbreken alleen functies zoals automatische aansturing van systemen en zelflerende algoritmes. Toch biedt klasse B veel grip op energiestromen en is het vanuit kostenoogpunt veel toegankelijker.

GACS klasse C: Basisfunctionaliteit

Klasse C-systemen bieden minimale gebouwautomatisering en vormen vaak het startpunt van veel niet-residentiële gebouwen. Deze gebouwen beschikken over een gebouwbeheersysteem (GBS) dat installaties individueel aanstuurt. Hierbij missen onderlinge koppelingen van systemen, uitgebreide energiemetingen en automatisch beheer. 

Hoewel deze systemen veel voorkomen, voldoen ze in de meeste gevallen niet aan de eisen op het gebied van energiemanagement. Daarvoor zijn extra investeringen nodig, of een slimme uitbreiding met een aanvullend EMS-systeem om gebouwen compliant aan de huidige regelgeving te maken. 

GACS klasse D: Verouderd en inefficiënt

Systemen die onder klasse D vallen zijn sterk verouderd. Ze bieden geen automatische sturing, er wordt niet gemonitord en alle installaties functioneren los van elkaar. Inzicht in het energieverbruik en toegang tot energiedata ontbreekt in deze klassering.

Gebouwen met een D-classificatie lopen een groot risico op boetes of verplichte investeringen. Bovendien is het bij nieuwbouw of renovaties zelfs verboden om systemen van deze klasse nog toe te passen.

Veelgestelde vragen over GACS

De GACS-verplichting roept veel vragen op bij vastgoedeigenaren en beheerders. Wie valt er precies onder? Waar moet je systeem aan voldoen? En is je huidige GBS voldoende om compliant te zijn? Je vindt het antwoord hieronder:

Voor welke gebouwen geldt de verplichting?

De GACS-verplichting geldt voor alle niet-residentiële gebouwen (utiliteitsgebouwen) met grote klimaatsystemen. Specifiek betekent dit:

• Vanaf 31 december 2025: gebouwen met een verwarmings- of koelsysteem van meer dan 290kW nominaal vermogen
• Vanaf 31 december 2029: gebouwen met systemen vanaf 70kW nominaal vermogen

De verplichting geldt bij zowel bestaande gebouwen, als bij nieuwbouw en ingrijpende renovaties.

Weten of je GACS-compliant bent of waar je nog moet bijsturen? Doe geheel vrijblijvend de GACS-check.

Wat levert een goed gebouwautomatiserings- en controlesysteem op? 

Een goed GACS-systeem is niet alleen een wettelijke verplichting maar ook een strategisch instrument. De voordelen van een goed GACS-systeem zijn:

• Lagere energiekosten door efficiënter gebruik van installaties
• Minder handmatig beheer dankzij automatische sturing
• Inzicht in comfort en prestatie, per ruimte en per installatie
• Voorspellend onderhoud op basis van real-time data
• Vrijstelling van keuringen, mits het systeem voldoet aan de eisen
• Betere ESG-rapportages met automatisch gegenereerde energiegegevens

Gebouwen met een goed ingesteld GACS-systeem besparen tot 30% energie. De terugverdientijd ligt in de meeste gevallen onder de drie jaar.

Wat zijn de technische eisen van de GACS-verplichting?

Een compliant GACS-systeem moet voldoen aan een aantal concrete voorwaarden volgens de RVO.

Een GACS-systeem moet:

• Permanent meten en analyseren van energieverbruik
• Signalen geven bij rendementsverlies of afwijkingen
• Samenwerken met andere systemen
• Rapportages genereren voor audits, certificeringen en ESG-doeleinden
• Slimme aansturing bieden van verwarming, koeling, ventilatie, verlichting en zonwering

Maar dat is niet alles. Jouw systeem moet niet alleen deze voorwaarden afvinken om aan de GACS-verplichting te voldoen, ook moet het systeem minimaal een klasse C certificering hebben op algemene prestaties en een klasse B certificering op energiebewaking. 

Wat is het verschil tussen een gebouwbeheersysteem (GBS) en energie management systeem (EMS)

Een GBS stuurt installaties in een gebouw aan, zoals verwarming, koeling, ventilatie en verlichting. Het zorgt dat systemen werken volgens vooraf ingestelde waarden (zoals temperatuur of tijdschema’s), maar doet dit meestal zonder diepgaand inzicht in energieprestaties.

Belangrijkste kenmerken van een GBS

• Functionele aansturing van installaties
• Weinig tot geen energiedata-analyse
• Beperkte rapportage- en optimalisatiemogelijkheden

Een EMS richt zich specifiek op het meten, analyseren en optimaliseren van het energieverbruik in een gebouw. Het geeft inzicht in waar energie wordt verbruikt, detecteert afwijkingen, en stuurt systemen bij om energieverlies te voorkomen.

Belangrijkste kenmerken van een EMS

• Real-time inzicht in energieverbruik
• Slimme sturing en automatische optimalisatie
• Rapportages voor compliance, ESG en kostenbeheer

Ook Healthy Workers kun je zien als een EMS, maar wel met extra service en je de voordelen kunt ervaren van remote monitoring, prestatieoptimalisatie en compliancebegeleiding.

Is mijn huidige GBS voldoende?

Veel bestaande gebouwbeheersystemen zijn ingericht op functionele aansturing (bijvoorbeeld op temperatuur of tijd) maar missen de belangrijkste voorwaarden om aan de GACS-verplichting te voldoen.

Slimme dataverzameling, analyse van energieprestaties, automatische rapportages en onderlinge communicatie tussen installaties was tot dusver niet de standaard, en moet deze wel worden. Dat betekent dat een traditioneel GBS zelden voldoende is om te voldoen aan de GACS-norm. Gelukkig is vervanging vaak niet nodig.

Met een aanvullend energie management systeem (EMS) of oplossing voor gebouwoptimalisatie kun je bestaande systemen upgraden tot het gewenste niveau, en dat zonder dure en complexe verbouwingen.

Een GBS stuurt installaties aan, terwijl een EMS en optimalisatie-oplossing energieverbruik meet, analyseert en optimaliseert. En juist dat is wat de GACS-verplichting vraagt.

Zo voldoe je aan de GACS-verplichting met rendement

De GACS-verpichting brengt voor veel vastgoedpartijen een nieuw technische uitdaging. Maar dat betekent niet dat het ingewikkeld of kostbaar hoeft te zijn. Healthy Workers maakt het mogelijk om GACS-compliant te worden zonder dure systeemvervanging met direct rendement.

Onze slimme oplossing voor gebouwoptimalisatie breidt bestaande gebouwbeheersystemen uit tot GACS-klasse B. Daarmee voldoe je aan de wettelijke eisen en krijg je grip op energie, comfort en prestaties voor je hele portfolio.

Door slimme inzichten uit real-time energieverbruiksdata en integratie met gebouwbeheersystemen, kunnen wij de prestaties van gebouwen optimaliseren zonder dure en ingrijpende aanpassingen. Onze oplossing is merkonafhankelijk en werkt naadloos samen met systemen van bekende leveranciers, waaronder bijvoorbeeld Priva. 

Waarom voldoen aan de GACS-wetgeving 2026 met Healthy Workers?

Onze systemen helpen gebouweigenaren te voldoen aan de GACS-eisen, en bieden de mogelijkheid om energieverbruik, kostenbesparing en duurzame gebouwprestaties te verbeteren. We zetten de voordelen van een samenwerking voor je op een rij: 

• Energie-efficiëntie zonder systeemvervanging
• Optimaal binnenklimaat voor de gebruikers van vastgoed
• Lagere CO2-uitstoot en verduurzaming
• Compliance rapportages voor energielabels, WEii, en andere relevante certificeringen
• Centraal overzicht van energieverbuik van het complete vastgoedportfolio
• Minder energieverspilling door optimalisatie van het energieverbruik
• Directe en structurele kostenbesparing
• Een positieve ROI binnen één jaar

Onze aanpak is volledig servicegericht. We begeleiden het proces van A tot Z en zorgen dat je voldoet aan de nieuwste GACS-eisen. Ben je benieuwd geworden hoe jouw gebouwen ervoor staan? Doe geheel vrijblijvend de GACS-check met Healthy Workers. Samen met een expert ontdek je of je GACS-proof bent en hoor je precies waar eventuele bijsturing nodig is.

"Dankzij Healty Workers kunnen we meer diepgang bieden in gesprekken met huurders en gebouweigenaren. Niet alleen op gebouwniveau, maar ook op niveau van de afzonderlijke ruimtes. Dankzij realtime inzichten en remote toegang zijn we minder tijd kwijt aan storingen, besparen we energie, dalen de kosten en stijgt het comfort." - Bas Doedens, VORM Holding 

Benieuwd naar meer succesverhalen? Ontdek hoe andere vastgoedprofessionals hun portfolio optimaliseren met Healthy Workers.